Mae ASH Cymru yn dathlu 40 blwyddyn o ymgyrchu heddiw (Dydd Mawrth 27ain Medi) wrth i ffigurau dangos bod bron 400,000 llai o ysmygwyr yng Nghymru ers 1976.
I gofnodi’r achlysur mae’r artist Cymraeg enwog Nathan Wyburn wedi creu hunan bortread allan o fonion sigarets a chafodd eu chasglu gan blant o draethau Cymru.
Caiff y portread ei dadorchuddio ar Ddydd Mawrth o flaen Aelodau Cynulliad, swyddogion y llywodraeth a gweithwyr iechyd proffesiynol yn yr adeilad Pierhead yn Fae Caerdydd.
ASH Cymru yw’r prif grŵp ymgyrchu ar reolaeth tybaco yng Nghymru ac yn codi ymwybyddiaeth o’r effaith iechyd, economaidd a chymdeithasol o ysmygu trwy weithio efo cymunedau, pobl ifanc a phartneriaid ar draws y wlad.
Sefydlwyd ASH Cymru yn 1976 mewn ymateb i fwy o dystiolaeth gwyddonol yn dod i’r amlwg o amgylch y newidiadau marwol y gall ysmygu achosi i’r corff.
Mae cyffredinoldeb ysmygu wedi cwympo gan ddros hanner, o 40% yn yr 1970au i 19% heddiw. Mae hyn yn oherwydd y newidiadau cymdeithasol a pholisi cryf mae ASH Cymru wedi gweithio’n galed i weithredu, er engraifft; gwaharddiad ar ysmygu yn llefydd cyhoeddus, gwaharddiad ar ysmygu yn car efo plant o dan deunaw yn y car ac, yn fwy diweddar, arwyddo pob cyngor yng Nghymru lan i droi eu meysydd chwarae yn ardaloedd di-fwg.
Roedd y portread gan gystadlwr o’r rownd terfynol Britain’s Got Talent Nathan Wyburn yn cael ei dadorchuddio gan blant Ysgol y Ddraig, Llanilltud Fawr a chymerodd rhan yn y codi sbwriel.
Wedi ei creu gan hen bonion sigarets a sbwriel ysmygu, Nathan, sy’n cael ei adnabod am weithio gyda deunyddiau anghonfensiynol, dyweddod Nathan, “Penderfynais i helpu cefnogi ASH Cymru oherwydd rydw i’n credu’n gryf dylai pob ardal lle mae plant yn chwarae fod yn ddi-fwg. Os yw e’n traethau, meysydd chwarae neu yn fwy pwysig, gatiau ysgol.”
“I ddweud y gwir roedd y nifer o fonion sigarets gwnaeth y plant casglu ar draeth Llanilltud yn arswydus ac yn gadarnhau fy nghefnogaeth a theimladau. Mae gen i chwaer ifanc a nithoedd a neiaint yn fy nheulu a dwi ddim moyn nhw yn tyfu lan yn amgylchedd mor afiach.”
Mewn gyfeirnod i’w gwaith, fe parhaodd, “Rwy’n gwybod ei fod e’n anneniadol, mewn gwironedd mae’n gross, wnes i obeithio am hyn, mae’n angenrheidiol.”
Dywedodd Prif Gweithredwr ASH Cymru, Suzanne Cass, “Mae’n bendigedig i allu sefyll yma heddiw i ddathlu llwyddiannau coffaol ASH dros y 40 blynnydd diwethaf. Wedi diolch i’r sefydliad, mae mwy o Gymry yn iachach, hapus ac yn byw hirach heb y niwed drasig ac yn aml yn drychinebus achoswyd i deuluoedd gan ysmygu. Byddai’n testament i’w ein gwaith os nad yw ASH Cymru yn fodoli ar ôl 40 blwyddyn arall!”
“Mae yna dal 5,605 o farwolaethau a 28,607 o dderbyniadau i’r ysbyty sy’n cael eu achosi gan smygu pob blwyddyn. Rydyn ni’n dal gweld gwahaniaeth nodiadol o gyfraddau ysmygu rhwng y pobl sy’n ‘cael’ a’r rhai sydd ‘ddim yn cael’, sy’n peri pryder. Mae’n hanfodol eu fod ni’n ymgysylltu â’r cymunedau yma mor gymaint ag sy’n bosib i genogi nhw pob cam o’r ffordd.”